హైందవ సంస్కృతి లో , ఆధ్యాత్మిక జీవన విధానము లో పురుషుల తో సరిసమాన ప్రాధాన్యత స్త్రీలకు ఉన్నది . ఆచార వ్యవహారాలు , సాంప్రదాయాలు , కుతుంబ క్షేమము కోసము , కట్టుకున్న భర్త , బిడ్డలకోసం … పురుషులకంటే స్త్ర్త్రీలే ఎక్కువగా ధైవారాధన లో నిమగ్నులైవుంటారు . ధర్మార్ధ , కామ , మోక్షాల కొరకు నడిచే బాటలో దారితప్పకుండా ఆ జ్ఞానజ్యోతిని ధరించి చీకట్లను తొలగించేందుకు మన ఋఉషివర్యులు ఏర్పరచినవే ఈ పండుగలు , వ్రతాలు , నోములు , ఉపవాసాలు మొదలైనవి . విధిని తమకు అనుకూలం గా మలచుకునేందుకు దైవాన్ని ప్రసన్నము చేసుకొని కుటుంబ క్షేమం కోసము స్త్రీలు చేసే ఉపవాస దీక్షలలో ” వట సావిత్రీ వ్రతము ” ఒకటి ముఖ్యమైనది .
తన పాతివ్రత మహిమతో యమధరమరాజు నుంచి తన భర్త ప్రాణాలను మెనక్కు తెచ్చుకున్న సావిత్రి పతిభక్తికి గుర్తుగా ఈ పండుగను జరుపుకుంటారు . తన భర్త సత్యవంతుడు చనిపోతే పవిత్ర వ్రుక్షమైన మర్రిచెట్టును భక్తిప్రపత్తులతో పూజించింది సావిత్రీదేవి . ఆ మహిమతోనే ఆమె యమధర్మరాజు వెఛ్ట నడిచింది . సామ ,దాన భేద , దండోపాయాలను అవలంబించాలని యమధరమరాజు ప్రయత్నించినా ప్రతివ్రతామతల్లి సావిత్రీదేవి ముందు ఆయన ఆటలు సాగలేదు . చివరికి ఆమె పతిభక్తికి , పాతివ్రత్యానికి సంతోషించి సావిత్రి భర్త ప్రాణాలు తిరిగి ఇచ్చేస్తాడు .
సావిత్రీదేవి చేసినట్లుగా దెప్పే ఈ పూజ ను నేటి స్త్రీలలో చాలామంది నిర్వహిస్తున్నారు . పెళ్ళైన యువతులంతా వటసావిత్రీ వ్రతం నాడు కొత్త దుస్తులు ధరంచి , చుట్టుప్రక్కల వారితో కలిసి ఏటి ఒడ్డుకు వస్తారు .మర్రిచెట్టును భక్తిశ్రద్ధలతో పూజిస్తారు . సిందూరం తో వటవృక్షాన్ని అలంకరించి , నూలుదారం పోగుల్ని చెట్టుమొదలు చుట్టూకట్టి , చెట్టుచుట్టూ ప్రదక్షిణలు చేస్తారు . వటవృక్షము అనగా మర్రిచెట్టు … ఈ చెట్టును త్రిమూర్తుల స్వరూపంగా భవిస్తారు . మర్రిచెట్టు వేళ్ళు బ్రహ్మకు, కాండము విష్ణువుకు , కొ్మ్మలు శివునికి నివాసస్థలములు . పూర్వము ఉద్యోగాలు , వ్యాపారాలు , క్లబ్బులు , పబ్బులు అంటూ తెలియని మహిళలంతా రకరకాలైన ఈ వ్రతాచరణలో నిమగ్నులై ఉండేవారు . వారికి వ్రతాలు ,నోములు , ఉపవాసదీక్షలంటే ప్రాణం లేచివచ్చినట్లుండేది .
మర్రివృక్షం లా తమ భర్తలు కూడాసుదీర్ఘకాలం జీవించి ఉండాలని వటసావిత్రీ వ్రతములో మహిళలు ఈ చెట్ట్కు మొక్కుకుంటారు . పూలు , గాజులు , పసుపు కుంకుమలు వంటి అలంకరణ సామగ్రితో అలంకరిస్తారు . పసువు కుంకుమలతో పూజిస్తారు , ధూపదీప నైవేధ్యాలు సమర్పిస్తారు .సువిశాలమైన , విస్తారమైన ఈ వృక్షం కొమ్మకింద ఎలా నీడను పొందుతారో ఆ వృక్షం లా తమ భర్త్లులు కూడా కుటుంబానికంతా నీడనివ్వాలని కోరుకుంటూ ఈ వ్రతాన్ని ఆచరిస్తారు . ఆ శక్తిని తమ భర్తలకు ఇవ్వవలసిందిగా ఆ సావిత్రీదేవిని ప్రార్ధిస్తారు . కొత్తగా పెళ్ళి అయిన స్త్రీల తో ఈ వ్రతాన్ని ప్రత్యేకించి చేయిస్తారు . తీపి వస్తువులను , తీపి పదార్దాలను నైవేద్యము గా పెడతారు . బందు మిత్రులందరినీ ఈ వ్రతానికి రావలసిందిగా ఆహ్వానిస్తారు . భాహ్మణ పురోహితులచే శాస్త్రోక్తముగా పూజలు జరిపిస్తారు . వ్రతము రోజు ఉదయాన్నే స్నానము చేసి , నూతన వస్త్రాలను ధరించి , శుచిగా ఇంట్లోని పూజా మందిరం లో పూజను నిర్వహిస్తారు . తోటి స్త్రీలతో మర్రిచెట్టు వద్దకు వెళ్ళి పూజలు చేస్తారు . ఆ రోజంతా ఉపవాసము చేస్తారు . కొందరు చంద్రున్ని చూసేదాకా మంచినీరు కూడా తీసుకోరు . . . కొందరు ఒక పూట భోజనం చేస్తారు … మరికొందరు ఒక పండ్లు మాత్రమే భోంచేస్తారు .
ఈ వటసావిత్రీ వ్రతము ఎప్పటి నుండి ఆరంభమైందో చెప్పే ప్రత్యేక దాఖలాలు లేవు . నేపాల్ లోను , మనదేశం లొ బీహార్ లో ఈ వటసావిత్రీ వ్రతము ను 500 ఏళ్ళు గా ఆచరిస్తున్నట్లు తెలుస్తొంది . ప్రాచీన భారం లో ఉత్తరాది ప్రాంతమైన ” మిధిల ” లలో ఈ వ్రతము చెసేటట్లు అధారాలు ఉన్నాయట .
